“Wirdum. Grasduinen en Schelpen zoeken”.
Een bijzonder kijk- en leesboek over de geschiedenis van het Groningse dorp Wirdum. Een unieke uitgave.
De gekozen opzet maakt het boek aantrekkelijk voor een breed publiek. Het schetst een beeld van hoe het leven zich voltrok in een Gronings wierdendorp. Het boek zal daarom niet alleen de inwoners en oud-inwoners van Wirdum aanspreken maar ook de bewoners van soortgelijke dorpen in de provincie.
Auteurs zijn Toy van Nulck, Henk de Wilde en Judith Zijlstra. Gedurende vijf jaren verdiepten zij zich in de boeiende historie van Wirdum. Over hun boek zeggen de auteurs: “Een boek om in te grasduinen en, naar wij hopen, om te genieten van de parels die we vonden in de schelpen die we verzamelden”. Het boek wordt gedrukt in een buitengewoon formaat (23,5 x 28 cm). Op de omslag staat een verbeelding van Wirdum gemaakt door beeldend kunstenaar Antje Sonnenschein.
Het bijzondere boek heeft een omvang van 136 pagina’s. De gevarieerde tekst is rijk geïllustreerd met veel oude foto’s.
Het boek wordt uitgegeven in samenwerking met de Stichting Uitgaven Noord-Groningen en Drukkerij Sikkema te Warffum.
Beknopt overzicht van de inhoud
De geschiedenis van Wirdum wordt op overzichtelijke wijze in 7 hoofdstukken gepresenteerd. De auteurs gaan op zoek naar sporen uit het rijke verleden. Ze lazen boeken, doken in archieven, oude geschriften, kranten en websites en vonden tal van wetenswaardigheden. De auteurs laten de rijke geschiedenis van een bijzonder dorp op geheel eigen wijze tot leven komen.
De inhoud is als volgt:
I. Het dorp Wirdum
Een verhaal over het ontstaan van het dorp, de waterlopen zoals het Wirdumermaar en het Damsterdiep en de straten en wegen. Maar ook Eekwerd komt aan de orde.
II. Borgen en boerderijen
Door de eeuwen heen werd Wirdum omringd door borgen, edele heerden en boerderijen. Allemaal worden ze er uitgelicht, zoals de Fromaborg, Bolhuis en natuurlijk Rusthoven, Op ter Borg met z’n prachtige duiventil, Steenhuisheerd, Heerkenheerd en vele anderen.
III. Middenstand en arbeiders
In het verleden had Wirdum een florerende middenstand en woonden er veel arbeiders. In 1950 waren er maar liefst 50 winkels in het dorp. Dit alles is beschreven aan de hand van verhalen van oud inwoners en aangevuld met zeldzaam beeldmateriaal.
IV. Bedrijven en bedrijvigheid
Van oudsher was Wirdum een bedrijvig dorp. In dit hoofdstuk worden de bedrijven en de bedrijvigheid in beeld gebracht, zoals de bekende steenfabriek Rusthoven, het afgraven van de wierde en de verdwenen molen aan de Wirdumerweg.
V. Kerk en religie
In de middeleeuwen werd de kerk van Wirdum gebouwd. Daarmee is de kerk het oudste gemeenschapshuis in het dorp. Bijzonder is dat er een 13de -eeuwse priesterzerk bewaard is gebleven. Bij de kerk stond een toren die in 1878 is afgebroken. In dit hoofdstuk wordt verteld hoe het met kerk en godsdienst door de eeuwen heen is gegaan.
VI. Onderwijs
Een terugblik op meer dan duizend jaar onderwijs in Wirdum. Van het bezoek van de missionaris Liudger en de bard Bernlef in 779 tot de definitieve sluiting van de school aan de Stadsweg in 2016. Met veel typische klassenfoto’s waarvan de oudste in 1887 werd gemaakt bij de opening van de toen nieuwe school aan het Kerkepad.
VII. Sport, spel en cultuur
In dit hoofdstuk staat de geschiedenis van het verenigingsleven centraal. Sportverenigingen zoals de ijsclub die al in 1887 werd opgericht, maar ook de begrafenisvereniging, de pluimvee vereniging en de visclub. Het belang van Dorpsbelangen en de dorpskrant voor de gemeenschap komt aan bod en de functie die de cafés en later het dorpshuis hadden voor het dorpsleven.
Boekrecensie
Titel: Wirdum Grasduinen en schelpen zoeken.
Auteurs: Toy van Nulck, Henk de Wilde en Judith Zijlstra
Aantal pagina’s: 136
Uitgeverij: Stichting Uitgaven Noord-Groningen en Drukkerij Sikkema te Warffum.
Hoe eenvoudig kan het zijn? Één appje: “Zullen we het oppakken?” en hop – zes jaar later ligt er een heel informatief en beeldrijk boek in de schappen. In 7 hoofdstukken is de geschiedenis van wonen, leven en werken in Wirdum beschreven, aan de hand van talrijke foto’s. Op de omslag een schilderij van de Wirdumer beeldend kunstenaar Antje Sonnenschein en als bijlage een tijdlijn van Wirdum en een uitvoerige bronnenbeschrijving van het fotomateriaal.
Rijke historie
Wirdum rijker en de auteurs vele ervaringen rijker: Judith, Henk en Toy zijn het erover eens: het resultaat is te danken aan een prachtige samenwerking tussen gelijkgestemden.” Toy schreef al over de historie van Wirdum in de dorpskrant. Hij interviewde onder meer de vader van Henk de Wilde over vrouger en Henk leverde daarbij foto’s uit zijn archief. Judith heeft zich altijd “verbaasd over de enorme hoeveelheid historische foto’s van ons dorp.” En sprong in op de wens vanuit Dorpsbelangen voor een boek over Wirdum. Na veel grasduinen in archieven kunnen vele Wirdumers van nu en vroeger kijken en lezen hoe er geleefd werd en hoe hun huidige huis er vroeger bijstond en wat er toen gedaan werd.
Open einde
Het is daarmee ook een festival van de losse eindjes: je zit net in een verhaal, maar dan houdt het alweer op – volgende foto. Ook is er over de laatste 30 jaar niet veel vermeld. Dit kwam omdat de focus vooral lag op het vinden en vastleggen van informatie uit het verleden en er zouden ook te veel persoonlijke dingen in kunnen komen. Het was volgens Toy niet de bedoeling dat dorpsroddels – zijn die er dan? – werden verspreid.
Wordt vervolgd?
Volgens Toy is ook de Tweede Wereldoorlog buiten het boek gehouden, omdat er te weinig foto’s uit die tijd beschikbaar zijn. Verhalen zijn er wél genoeg. Misschien is dat iets voor een vervolg. Henk oppert als uitgangspunt voor een opvolger de fotocollectie van Jan Steigenga, die alle gebouwen in Wirdum op de gevoelige plaat heeft vastgelegd, voordat de sloopkogel rondwaarde. Judith: “Ik hoop dat de inwoners van Wirdum de losse eindjes in stand houden. Een kerk die nog in gebruik is, een dorpshuis dat weer de functie van dorpse huiskamer inneemt en betrokkenheid bij activiteiten die (nu) nog in ons dorp gehouden worden.”
Anekdotes
Een samenvatting van het boek is niet te geven: het zit vol verhalen en anekdotes: wie meer wil lezen over de werf van Apol, de tactiek van oom agent, de ondeugende dominee, of waarom er betaald moet worden voor je grond, of hoe het verging met basisschool de Wirdumerklimmer, men leze het boek!
Presentatie
Het zou een prachtige bijeenkomst worden in de dorpskerk, het sluitstuk van het boek, maar wegens de anti-coronamaatregelen kon de presentatie niet doorgaan. Dat had het toch echt wel verdiend, met name om het gemeenschapsgevoel te vieren. Want zoals de dorpskrant als cement werkt tussen de Wirdumers, is ook zo’n eenmalig ‘standaardwerk’ een samenbindende factor. De Wirdumer van nu en van ooit kan zeggen: “maar wij hebben een boek, kijk maar, dit zijn wij!”